Tổng Biên tập Báo Hànộimới Nguyễn Minh Đức phát biểu tại toạ đàm
Phát biểu đề dẫn tọa đàm, Phó Tổng Biên tập Báo Hànộimới Lại Bá Hà cho biết, sự ra đời của Nghị quyết 68/NQ-TW về phát triển kinh tế tư nhân được đánh giá là bước đột phá trong tư duy và hoạch định chính sách phát triển kinh tế với tinh thần xóa bỏ định kiến, tạo điều kiện đột phá để kinh tế tư nhân phát triển.
Tuy nhiên, khoảng trống tài chính với doanh nghiệp tư nhân, nhất là doanh nghiệp quy mô vừa và nhỏ còn khá lớn. Rào cản chủ yếu do tài sản thế chấp hạn hẹp. Ngoài ra, chi phí tuân thủ cao, hồ sơ vay mất khá nhiều thời gian. Chính vì vậy, các chính sách ưu tiên tín dụng trong Nghị quyết số 68-NQ/TW có ý nghĩa như “trục xoay” để chuyển mô hình cho vay từ “thế chấp - kiểm soát” sang “dữ liệu - đồng hành”, giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội giải bài toán chi phí vốn, đồng thời, thúc đẩy ngân hàng - FinTech liên kết sâu hơn.
Từ thực tiễn, cộng đồng doanh nghiệp cũng đưa ra nhiều đề xuất, như xây dựng “Cửa sổ bảo lãnh xanh - số”, bảo lãnh tối đa 80% giá trị khoản vay cho dự án tiết kiệm năng lượng, chuyển đổi số, có báo cáo đo lường ESG. Áp dụng cơ chế “bảo lãnh ngược” với doanh nghiệp dẫn dắt và tập đoàn trong nước đứng ra bảo lãnh chuỗi cung ứng cấp 2-3. Lập Quỹ dự phòng rủi ro và bảo hiểm bảo lãnh tín dụng trích 15% phí bảo lãnh vào quỹ dự phòng...
Quang cảnh tọa đàm “Khơi thông nguồn vốn nhằm thúc đẩy kinh tế tư nhân”
Các kiến nghị này dựa trên khuyến nghị của Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước và kinh nghiệm các quỹ tại Nhật (JFC), Hàn Quốc (KODIT). Mục tiêu là nâng tỷ lệ doanh nghiệp được bảo lãnh, từ đó thúc đẩy sự phát triển của doanh nghiệp tư nhân, góp phần đạt mục tiêu doanh nghiệp tư nhân đóng góp 55-58% GDP mà Nghị quyết số 68-NQ/TW đề ra.
Nhấn mạnh nội dung cuộc tọa đàm là chủ đề khá nóng, nhất là trong thời gian gần đây, Tổng Biên tập báo Hànộimới Nguyễn Minh Đức cho rằng, quá trình phát triển kinh tế tư nhân đặt ra vấn đề khơi thông nguồn vốn để các doanh nghiệp phát triển. Đây là bài toán lớn mà các doanh nghiệp nói chung cũng như doanh nghiệp vừa và nhỏ nói riêng cần được tháo gỡ. Vậy cần làm gì để các doanh nghiệp không có tài sản thế chấp có thể tiếp cận nguồn vốn?
Thông qua tọa đàm hôm nay, với sự có mặt của cơ quan chức năng, đại diện các ngân hàng thương mại, cũng như các doanh nghiệp, có thể phần nào trả lời câu hỏi: Mức lãi suất hiện nay có phù hợp với mặt bằng lãi suất chung ở trong nước, hay so với mặt bằng lãi suất quốc tế, cũng như với các quốc gia ở Đông Nam Á? Các định chế tài chính đã hỗ trợ doanh nghiệp không có tài sản thế chấp, cũng như hỗ trợ bảo lãnh như thế nào?
Cuộc tọa đàm sẽ tìm ra cơ chế 3 bên giữa doanh nghiêp, tổ chức trung gian và ngân hàng, để có nguồn vốn ổn định, thông suốt giúp doanh nghiệp phát triển.
Thực tế, một số đơn vị đã triển khai thành công mô hình “khép kín” như Misa, tạo ra một hệ sinh thái kết nối chặt chẽ giữa doanh nghiệp, tổ chức trung gian (như Misa) và ngân hàng. Các tổ chức như Misa đóng vai trò quan trọng trong việc giúp doanh nghiệp kết nối với ngân hàng, đồng thời, tìm ra các phương án để doanh nghiệp không nhất thiết phải thế chấp tài sản.
Một đề tài khác rất được quan tâm hiện nay đó là giải tỏa được việc hình sự hóa các vấn đề kinh tế. Với các khoản vay quá hạn, nếu xét dưới góc độ kinh tế là bình thường, nhưng dưới góc độ hình sự lại là vi phạm. Tuy nhiên, quy định mới trong Nghị định 68/2025/NĐ-CP (18-3-2025) sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 118/2021/NĐ-CP ngày 23-12-2021 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành luật xử lý vi phạm hành chính đã giải quyết được “nút thắt” này. Cũng trong Nghị định, Chính phủ có chủ trương hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ về công nghệ, chi phí.
Chia sẻ về thực trạng tiếp cận vốn của doanh nghiệp nhỏ và vừa hiện nay, ông Mạc Quốc Anh, Ủy viên Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội cho biết, thực trạng tiếp cận vốn của doanh nghiệp nhỏ và vừa đang là một trong những điểm nghẽn lớn nhất ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tồn tại và phát triển của khu vực kinh tế tư nhân tại Việt Nam. Trong vai trò là tổ chức đại diện cho cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Hà Nội, Hiệp hội ghi nhận hàng loạt phản ánh, kiến nghị liên quan đến các khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn, đặc biệt là vốn tín dụng ngân hàng và các kênh tài chính chính thức.
Theo khảo sát nội bộ của Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội năm 2024, có đến 67% doanh nghiệp hội viên cho biết gặp rất nhiều trở ngại khi tiếp cận vốn vay, trong đó nổi lên là các yếu tố: Thiếu tài sản đảm bảo, lãi suất quá cao và quy trình xét duyệt kéo dài, phức tạp.
Ông Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội trao đổi thảo luận tại tọa đàm
Phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa có khả năng chứng minh hiệu quả kinh doanh một cách minh bạch và khoa học qua hệ thống báo cáo tài chính đạt chuẩn. Khoảng 60% doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa thực hiện kiểm toán độc lập, và nhiều đơn vị vẫn sử dụng sổ sách kế toán nội bộ không đáp ứng chuẩn mực theo yêu cầu của ngân hàng. Đây là nguyên nhân khiến ngân hàng gặp khó khăn trong việc định giá mức độ rủi ro tín dụng và thường từ chối cấp vốn hoặc chỉ phê duyệt ở mức thấp. Bên cạnh đó, khung pháp lý về bảo lãnh tín dụng và hỗ trợ vốn cho doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn còn rất phân tán, chồng chéo.
Ông Nguyễn Văn Mạnh, Tổng Giám đốc Công tu CP Xây dựng và thương mại Nhà Hà Nội phát biểu tại tọa đàm
Các chính sách từ Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (2017) cho đến các Nghị định hướng dẫn vẫn chưa đồng bộ với thực tiễn, đặc biệt ở khâu tổ chức thực hiện. Các Quỹ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ở trung ương và địa phương hoạt động còn hạn chế. Số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho thấy, đến cuối năm 2024, tỷ lệ giải ngân từ Quỹ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa chỉ đạt khoảng 30-35% trên tổng vốn được cấp, phản ánh sự bất cập trong mô hình vận hành và phối hợp chính sách.
Một nguyên nhân sâu xa khác đến từ tâm lý e ngại rủi ro của hệ thống ngân hàng thương mại. Trong bối cảnh nợ xấu tăng cao và thị trường bất động sản còn trầm lắng, các ngân hàng ngày càng thận trọng hơn với việc cho doanh nghiệp nhỏ và vừa vay, bởi tệp doanh nghiệp này vốn được xem là có mức độ rủi ro tín dụng cao hơn các tập đoàn, doanh nghiệp lớn.
Chưa kể, chi phí tiếp cận vốn cũng là rào cản lớn. Lãi suất cho vay thực tế mà doanh nghiệp nhỏ và vừa đang chịu dao động từ 9% đến 12%/năm - cao hơn mức trung bình trong khu vực ASEAN từ 2-4 điểm phần trăm. Đối với những doanh nghiệp khởi nghiệp hoặc đang đổi mới mô hình sản xuất theo hướng chuyển đổi xanh, đây là áp lực tài chính cực lớn, khiến nhiều doanh nghiệp lựa chọn... rút lui khỏi thị trường.
Có thể khẳng định, việc tiếp cận vốn hiện nay đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn còn rất nhiều rào cản, xuất phát từ cả phía doanh nghiệp, hệ thống ngân hàng, và khung thể chế. Nếu không được khơi thông kịp thời, đây sẽ tiếp tục là lực cản lớn nhất đối với sự phát triển của kinh tế tư nhân - khu vực đang đóng góp trên 40% GDP và hơn 85% tổng số việc làm toàn xã hội.
Phan Lâm - Linh Vũ
